Regels en Rechten voor Huissen (16de eeuw)
Gelders Archief – Handschriften 140B: Afschriften van besluiten van ambtman, richter, burgemeester, schepenen en raad van Huissen en andere aantekeningen het stadsbestuur betreffende, tweede helft 16e eeuw.
1 deel N.B. Fragment (folio 60-101). Aanwinst 1954.
Het getranscribeerde handschrift is één van de rechtenboeken van de Stad Huissen. Er bestaan diverse exemplaren van de Huissense stadsrechten en de uitwerking daarvan. Een basisboek bevindt zich in het Oud Archief van Huissen (Regionaal Archief Nijmegen), in de Handschriftenverzameling van het Gelders Archief, in het Landesarchiv Nordrhein-Westfalen te Duisburg en in het Stadtarchiv Kleve. De tekst daarvan is merendeels uitgegeven door J.S. van Veen (Rechten der stad Huissen. In: Verslagen en Mededeelingen van de Vereeniging tot uitgaaf der Bronnen van het oud-vaderlandsche recht VI (1916), blz.489-536).
De hier getranscribeerde band wijkt qua inhoud af van al die boekwerken. Het gaat hier namelijk meer om jurisprudentie. Er zijn naar aanleiding van concrete gebeurtenissen maatregelen genomen door het stadsbestuur of door de hertog van Kleef en dergelijke zaken met de er uit voortvloeiende verordeningen zijn op papier gezet teneinde er later naar te kunnen zoeken. Daarnaast zijn er ook teksten opgenomen over gangbaar rijksrecht (d.w.z. van het Rooms-Duitse Rijk), waarnaar men zich moest richten.
Vermoedelijk heeft de band deel uitgemaakt van het archief van de stad Huissen dat op 11 januari 1795 merendeels door de Fransen werd verbrand. Ook deze band heeft zware schade opgelopen. Ten eerste begint de oorspronkelijke telling van de folio’s met nummer 60; het begin ontbreekt dus. Daarnaast is aan te nemen, dat er voor het gebruik een alfabetisch register is geweest en ook dat is niet aanwezig. Tenslotte zijn ook hier en daar de hoeken van bladzijden afgescheurd. Dat laatste zorgt ook voor kleine lacunes in de wel bestaande tekst. Dat is steeds met puntjes aangeduid.
De band heeft betrekking op de zestiende en vroege zeventiende eeuw. Hij biedt een unieke inkijk in het dagelijks leven in de stad Huissen. We vinden op deze folio’s een beschrijving van zowel de (ongeschreven) regels zoals die in Huissen golden, als van de regels zoals die door het stadsbestuur werden vastgesteld en gehandhaafd. Naast gedragregels komen ook zaken zoals belastingregels, voorschriften voor de visvangst en bepalingen om de privaten schoon en vrij van stank te houden, aan de orde.
Maar omdat er sprake is van een samenleving die intussen sterk verschilt van de onze, komen er begrippen voor, die ons onbekend zijn, zeker in het voor de huidige lezer toch al lastige taalgebruik van die periode. Daarom is er aan de transcriptie ook een lijst met verklaringen van tegenwoordig niet meer bestaande woorden opgenomen.
Dr. Emile Smit
Uit de Regels en Rechten voor Huissen vindt u hieronder een fragment.
Wilt u het hele boek lezen, bezoek dan de downloadpagina waar u het hele boek als PDF kunt downloaden
Het boek bevat 68 bladzijden.
Dess neesten Maenendach post Anthonis Confessoris Anno 1508 sijn Drost Richter Burgemeister Schepen unde Raet eendrechtelick averkomen bij also, dat niemant van den teppers bijnnen der Stadt off buiten der Stadt off toe Malborgen gheen bier tappen en sullen, anders dan bijnnen den Schependum van Huessen ghebrouwen en wort. Soe vaeck unde soe duck als sij ander bier tapten, sullen sij unse Stat vervallen wesen van ijlleker vat enen alden schilt, behalven Hamburger bier unde aver zee kumpt. Datum Anno Domino Octavo. Anno Domini 1535 is men dit naebeschreven averkomen unde is Jan van Haelderen Burgemeister geweest. |