Legerboek van Huissen 1577

In de Middeleeuwen was de Hertog van Kleef in het bezit van een enclave in de Over-Betuwe. Formeel waren daar drie bestuurseenheden: de stad Huissen (Huessen), het ambt Huissen en het ambt Malburgen. De hertog liet zich in het gebied vertegenwoordigen door een ambtman. Oorspronkelijk was deze functionaris ook werkelijk ter plaatse aanwezig en was zijn functie vooral militair. Op den duur werd de ambtman meer de beheerder van het hertogelijke bezit en toezichthouder op het bestuur. Bovendien werd het ambt steeds meer een erebaan voor belangrijke edellieden of voor mensen die de hertog geld leenden. Die personen resideerden meestal niet op de Huissense burcht, maar ze lieten zich er vertegenwoordigen door een rentmeester. Zo’n rentmeester was Peter Boegell die in het laatste kwart van de zestiende eeuw de inkomsten van de Kleefse hertog Willem de Rijke (1539-1592) in Huissen en Malburgen registreerde.

Kennelijk trof rentmeester Boegell een aantal oude registers aan, maar was het overzicht van de hertogelijke rechten moeilijk compleet te krijgen. Daarom besloot hij in 1577 een geheel nieuw overzicht te maken en dat werd het Legerboek.

Dies Legerbuch ist durch Peter Boegell gewesenen

Rentmeisteren und Zollneren zu Huessen und den

Zollneren zu Lobith mit selbst eigenen handen

geschrieben. Am 14 Septembris Anno 1606

in der Rechencammer geliefert und bevohlen

von den heren Rheden solches bei der Registratur

zu bewaren.

               Joh. Turck …

Pas in 1586 werd het boek afgerond. Dankzij de kennis van de oude stukken kon Boegell registreren welke lasten op welk perceel rustten. Hij maakte hiervan per gebied overzichten. Soms was dat gewoon een opsomming van naast elkaar liggende percelen, soms was het lastiger. In dat geval maakte Boegell kaarten van een stuk gebied met in of bij de percelen de benodigde informatie. Het Legerboek is een schatkamer aan informatie over Huissens grondgebied. Men zou het een kohier van de grondbelasting kunnen noemen, maar dan doet men Boegell eigenlijk tekort.

Sinds het Legerboek in 1926 in het bezit kwam van het Rijksarchief in Gelderland (het huidige Gelders Archief) behoort het daar tot de pronkstukken en het werd ook meermalen tentoongesteld. Toch zijn ook de niet geïllustreerde pagina’s minstens zo belangrijk. Daarom is het een goede zaak, dat dit Legerboek nu volledig is afgeschreven. Naast Emile Smit zijn vooral Rein van Berkel en Gonny van Dijk, beiden lid van de Transcriptiegroep van de Historische Kring Huessen, daarvoor verantwoordelijk. De bestudering van de Huissense geschiedenis is daardoor weer een stuk beter mogelijk gemaakt.

Legerboek van Huissen is te downloaden via onze downloadpagina