Over Keujes en Vèrrekes
Dör: Joop Brons
Uit Mededelingen, Jaargang 35, nummer 5, 2010
Kort vurdat 't nèjje Rooie Bükske wier geprizzentierd, wier d'r 'n film gemak' um 't Huusses nog 's extra onder de aondach' te brenge' . Minse' op straot wiere' daorien gevraog' wat 'Hier geet gin zoeg dur 't hèkke" te bedujje' had, 'n spreuk die dur de Vriende' van Huusse' tege"n gèvel is gehange'. D't mèrste luj keke' daorbej of d'r waoter brien'. Nie' zo vrèmd trouwes, want ien Huusse' wone' mor zat minse' die t òk nie' precies wete'. 't Rooie Bükske hil 't op "Hier komt niemand weg zonder te betalen".
De spreuk hieng jaorelang ien Herberg De Hoeve. Geert Schriever, destieds de ütbaoter, lei üt dat 't bord met opschrif' wier aongebooje' dur 'n paor klante' toen de dèèl bej 't café wier getrokke'. "Onze Jan zei altoos bej 't mieze': Hier geet gin zoeg dur "t hèkke', en hej bedoelde dan dat d'r niemand aon de kaorttaofel wier gemats'.
Nor de herkoms' van de kreet kuj allinnig mor rikraoje'. De een hil 't op dat d'r gin keuje kon ontsnappe' as de hekkes wiere' geplaots' um 't knorvollek de veewage' ien te drieve'. Wèr 'n ander zei da'j 'n keuje mor 'n kiereke rümte hoef' te geve' um 'rn weg te laote' lope'. De dikke Van Dale wies ok ien die richting; "Als het hek van de dam is, lopen de varkens in 't koren".
Eiges hè'k nog 'n andere meugelikheid. len Huusse' wör inkel over 'n zoeg gespraoke' as 'n vrouwelijk keuje' dat al 's gebig' hèt. len vèrüt de mèrste gevalle' hil iedereen 't op keujes en vèrrekes. Dat zou kunne' wieze' op nog 'n andere betekenis van zoeg: namelijk de kelderzoeg. As ummers zo'n zoeg al nie' mèr dur 'n hek wit te komme', dan gif dat wel aon da'j gin kans hèt um je lot te ontlope'.
Wie 't wit mag 't zegge'.
Feit is dat keujes ien 't Huusses dialec' dankbaor worre' gebrük' en misbrük: 'n dom keuje' , ge kun van 'n keuje mor twee zejje' snejje' (je mot nie' 't onmeugelike vraoge') en keujesvange' (assistiere' bej de geboorte van bigge'). Heel anders is het stofvèrreke, waormee de stoffer wör bedoeld. Da's nie' exclusief Huusses, ok de res' van Nederland sprok ooit van 'n stofvarken vurdat de huulbèssem wier ütgevonde'.
Mor aj ow eige' ien de geschiedenis van 't woord keuje' verdiep', dan zie je zelfs dat dit begrip ien 't hele land gangbaor was. Nog steeds schrief de al èrder genümde dikke van D. over keu ien de betekenis van vèrreke, en dan vurral as (klein) vrouwelik vèrreke. Overigens wier in de veertiende eeuw òk nog overal ien Nederland van 'verken' gespraoke'
(Wat te näöle’?