Schatkis’

Dur Joop Brons
Uit Mededelingen, Jaargang 44, nummer 1, 2019

Al dukker he’k hier verkondig’ dat streektaol ien feite ’n gespraoke’ geschiedenisboek is. Of ien ieder geval ’n historisch woordenboek. Al köm met de ientoch’ van Ingels als werelddialec’ ’t Huusses wel bar ien ’t gedrang. Wat is d’r dan zo geschiedkundig aon die platpraoterej, zoas de stadsen ’t nümme’? Nim ’n simpel woord as krang (binnestebütte’). Da’ wör now duk inkel ien streektaol gebrük’. Ien feite is ’t Hooghollands, en afgeleid van krengen, wa’ zoveul wil zegge’as drääie’. Waormee ik nie’ meteen ok ’n kreng van ’n mins as ’n drääikont wil betitele’, mor helemòl ontkenne’ durf ik dat ok wer nie’.

Mor a’j praot over geschiedenis dan is de staonde ütdrukking “Van wie bu’ gej d’r een”, ’n büttegewoon vörbeeld. A’j tegeswoordig die vraog stel, dan dinke’ büttestaonders al gaauw, da’j van iedereen ’t näödje van de kous wil wete’. Mar het is niks anders dan ’n beleefdsheidszinnetje: stel ow eige ’s ekkes veur. De zin was meer dan twee eeuwe’ geleeje’ doodgewoon. Je vroeg nie’: wie bu’ gej, mar van wie bu gej. Ik bun dus Joop van Bernd van Jan van Drik van Moedje. Da’s duidelijk: meteen de hele familie ien beeld. Althans van vaoders kant dan. Privacy (sowieso al Ingels) bestoeng nog nie’, net as de burgerlijke stand trouwes. En dat was ok de rede’ wurrum letterlijk naor ow afkoms’ wier gevraog’. Pas nao Lodewijk Napoleon, tweehonderd jaor terug, kreeg iedereen ’n officiële naam. Mor de vraog Van wie bu’ gej d’r een is ien ’t Huusses wel blieve’ hange’.

As ’n kiend ’t vandaag de dag hèt over keujes, dan wör ‘m al snel te verstaon gegeve’ dat ie niet zo plat mot praote’. Mar ’n keu steet nog steeds ien de Dikke van D. offcieel genümd als varken. Kappeskool steet te boek as Huusses vur witte kool, mor ien de zeuventiende eeuw wier in heel Nederland gespraoke’ over kappertjeskool. Knaos, ’t eigeste verhaol. Wie doch’ dat ien de zommerdag inkel in Huusse’ knaos’ rondvliege’, zit d’r nève’. Schraole troos’: de knaas stèk ien heel Nederland. ’t Is net as bezoek waor je nie’ op zit te wachte’: ’t köm’ toch en je krieg’ ’t bejna nie’ weg. Kortom: d’r is gin bètere schatkis’ vur Nederlands, dan ’t dialec’. Laote’ we d’r zünnig op zien.

Nog ’n nejje bejdrage aon die schatkis’. Nejhuusses vur biogasinstallaotie: broesbak. ’t Woord kwam bovedrieve’ met de Stadsquiz. Mor eigenlijk was ’t woord ‘meurmemme’ mojjer en plastischer: rük en kiek mor nor de vörm daor op Bèrgte. Mar de twee deile’ van dat woord zien ABN, en dus te weinig dialect. Nog wel.

Wat te näöle’? Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Evt. bijschrift: Broesbak is ’t nejje Huusses woord vur de biogasienstallaotie. ‘Meurmemme’ was te weinig Huusses, mor wel plastisch taolgebrük.