Schud nog mor 's ien
Dör: Joop Brons
Uit Mededelingen, Jaargang 36, nummer 2, 2011
Dialek' besteet niet inkel üt woorde' die anders klinke' dan 't Haarlemse dialek' (de fundiering onder 't ABN), mor ok de combinaosie van woorde' is zo now en dan 'n vörm van streektaol. Da' schoot mien te binne' toen ik lès' bej de grünteboer 'n Huussenaor hörde' zegge' over 't jongste kiend van zien zoon: "Hej is d'r bar gròts mee". Gròts is netuurlik afgeleid van 't Hooghollandse 'groots, trots'. Mor iedere stadse zal zegge' dat ie èèrs gròts op is en nie' mee. 'n Soortgeliek gemòjjek met veurzetsels zie'j ok bej gaon: "Ik gaoj op hüs op aon". Huusses is bes' lastig.
En nie' allinnig lastig, soms ok wel vermakelik. Mo'j 's ien de grote stad 't lef hebbe' öm te zegge': Schud mien 's 'n pötje koffie ien. Dan bu'j d'r zwat zeker van dat de minse' zitte' te schudde' van 't lache'. De ömstanders zien ien hun eige' al iemand de koffiepot op en neer bewège' bove' 'n waoterput.Toch wör 't woord ienschudde' wel dukker gebrük, zelfs ien andere dialekte' . Hoe is dat schudde' ien deze vörm ien de taol terechtgekomme'? 't Mundartwörterbuch van Alois Puyn, zeg mor de Kleefse variant van 't Huussese Rooie Bükske, biedt misschien ütkoms'. 't Kleefse 'Schötting' is namelik 'n sluus die bej hoogwaoter 't waoter lit wegstrome'. len dat geval wör 't waoter 'geschöt'. Ik vur mien vien 't gin
onlogische gedachte. Vurral ömda' zukke' ütdrukkinge' van mond tot mond gienge', want dan hör je 't verschil tusse' 'n d en t nie' mer. Dan blief netuurlik nog 't pötje. len 't Huusses wör da' woord te pas en te onpas gebrük: nie' allinnig bej koffie, thee of bier, mor ok bej kaorte', voetbalIe' of biljarte' .
De etymologie, zeg mor de taolgeschiedenis, is d't niet bar helder over. Pot is kortweg van oorsprong 'n drinkbeker, 'n nap. Je kon d'r üt drinke', mor ok üt ète'. Nog wèr laoter wier de ienzet van 'n spelletje ien de pot gedaon, vandaor 't pötje kaorte' of biljarte'. Van daorüt is pötje verder ütgegroeid tot 'n bezigheid, die weinig mer met sport of ienzet van doen hèt: 'n pötje schandaole' bejvörbeeld.
Binnenkort is 't wèr Paose'. Vergèt op èrste Paosdag nie' nor 't Paosvuur achter d'n diek te gaon. De brandstapel wör aongestòke' op de Meulewei, nève de plek waor vroeger de Vürrekeskül was. Ok 't Paosvuur is nog steeds 'n traditie waor Huusse' bar gròts mee is.
(Wat te näöle’?