Ontdekking
Uit Mededelingen jaargang 40, 2015, nr. 3
Dur Joop Brons
De mèrste ontdekkinge’ ien de wereld zien dur meer minse’ gedaon. Duk tegeliek, gewoon umdat de tied d’r riep vur was. Bej mien ontdekking van de film (zestig jaor nao bruurs Lumière) lag dat wat anders. ’t Sprèk ien mien vurdeil da’k pas zes jaor was bej die gewaorwaording.
Ik zat ien de èrste klas op de lèggere school, toen ik op ’n middag zag dat ien ’t lokaol ’t lich’ brien. ’t Was meteen zonneklaor wurrum. Vur de rame’ waore’ grote zwarte gediene’ gehange’, zodat ’t zonder de lampe’ stikdüster was. En ien ’t midde’ van de klas stoeng ’n vrèmde mesjiene met twee van die grote wiele’ d’r aon.
“Kiendere’”, zei juffrouw Rouw, “wej gaon vanmiddag film kieke’”. Ze drääide ’t lich’ üt en ’t merkwaordige apparaot begon’ te zoeme’. Ik keek d’r naor en doch bej mien eige’: wat is daor now zo biezonder aon? Twee drääiende wiele’, ’n lämpke èèrs binne’ ien ’t ding en ’n raotelend bromgeluidje dat d’r üt kwam. Wiesneus as ik was, bleef ik naor die raore machine kieke’, want ik wou toch nie’ vur stom dur ’t lève’ gaon.
Op zeker moment begonne’ de andere blaag ien de klas te lache’. Gelukkig niet um mien. Want toen had ik pas ien de gaote’ da’k nie’ naor dat zoemende drääiding mos’ kieke’ mor naor ’t witte schèèrm op ’t schoolbord. En ik mot zegge’ dat ’t ’n büttegewone ontdekking was, ok al was ’t ’n stomme film.
’t Was wèr ‘s iets heel anders dan de veurstelling die’j normaol op school meemiek: rèkene’ en schrieve’. En da’ alles met ’n kroontjespen, die gedeup’ wier ien ’t inkpötje. Inktvlekke’ die wiere’ opgezoge’ met ’n schoolkrietje. De kroontjespen wier afgevèèg’ aon de inktlap die mien moeder had gemak’ van ’n paor läpkes stof met ’n mooie knoop d’r op.
Hoe dan ok. Ik was zo vol van die film dat wej thüs met sinterklaos ok ’n soortement toverlantéérn krege’. De film die d’r bej hörde, was ’n stripke van net dartig centimeter. De veurstelling duurde’ nie’ langer dan ’n minuut , mor ik hè ‘m zo duk op de deur van de vörkamer gezien da’k die film now nog kan drome’.
Wat te nääole’?